Ochrona krajobrazu w Polsce i na świecie

1. USTAWA O OCHRONIE PRZYRODY
-jest to dokument odnośny do ochrony walorów krajobrazowych w Polsce
-powstała w roku 2001
-ustawa podlega:
*o ochronie zagospodarowania przestrzennego
*zakaz budowania na cennych walorach krajobrazowych
*budowle z dostępem wody dla zwierząt dziko żyjących
*korzystanie przez mieszkańców dobrze utrzymanych terenów zieleni
*procedura dotycząca miast w celu zezwolenia usunięcia drzew i krzewów

2. RAPORT UTHOUTA 1969R.
-przedstawiony przez sekretarza ONZ Uthouta
-miał na celu określenie najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska
-pokazał problemy globalne, których rozwiązanie wymagało współpracy międzynarodowej

3. DEKLARACJA SZTOKHOLMSKA 19732R.
-dotyczy: praw człowieka do odpowiednich warunków życia na naszym terenie.
-przeciwdziała i zapobieganie zanieczyszczeniu środowiska roli planowania i upowszechnianie wiedzy o ochronie środowiska, ochronie środowiska, zasoby naturalne

4. ŚWIATOWA STRATEGIA OCHRONY PRZYRODY
1980r. Zwraca uwagę na konieczność powstrzymania wymierania gatunków roślin i zwierząt oraz degradacji środowiska.

5. AGENDA 21
Program działań globalnych Agenda 21 przyjęty na konferencji ONZ. Program Agendy - ochrona zdrowia człowieka zdrowia człowieka, atmosfery, wód, odpady, zrównoważony rozwój, zachowanie różnorodność biologicznej, edukacja.

6. KONFERENCJA W MAASTRICHT 1993R.
Tematem tej konferencji była ochrona dziedzictwa przyrodniczego Europy. Podczas niej powstała "PAN Europejska" Strategia różnorodności biologicznej i krajobrazowej, której celem było powstrzymanie obserwowanego spadku i niszczenia różnorodności w Europie.
Zatwierdzono plan działań, który miał zapewnic podczas 20lat osiągnięcie zrównoważonego użytkowania zasobami przyrody i uzyskania spójności ekologicznej. Zalecenia te dotyczą opracowania przez poszczególne kraje Europejskie strategie z ogólnoeuropejskimi celami tj.
-Ochrona ekosystemów
-Ratowanie ginących gatunków
-Ochrona krajobrazów

7. USTAWA O ZAGOSPODAROWANIU PRZESTRZENNYM
Pochodzi z 1994r. ma istotne znaczenie dla kształtowania krajobrazu w Polsce i gospodarowania przestrzenią szczególnie ważne jest zwrócenie uwagi na wymagania w zakresie ładu przestrzennego, urbanistyki, architektury, ochron walorów architektury i krajobrazowych, dziedzictwa kulturowego i dóbr kultury dotyczący m.in zachowaniu cennych walorów krajobrazowych i dóbr ładu przestrzennego.


OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

1.PARKI NARODOWE - obszary nie mniejsze niż 1000ha. Wyróżniające się wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi, społecznymi, wychowawczymi. Ochronie podlega całość przyrody i swoiste elementy krajobrazu. Dla każdego parku tworzony jest plan ochrony. W Polsce parki zajmują 1% powierzchni kraju jest ich 23.

2. REZERWATY PRZYRODY - obszary chronione, na których zachowane są ekosystemu w stanie naturalnych lub mało zmienionym. W tym w szczególności siedliska przyrodnicze, określone gatunki roślin i zwierząt, np. długosz królewska. Elementy przyrody nieożywionej, mające znaczenie ze względu na wartość naukową, przyrodniczą, kulturową i krajobrazową, rezerwat murasko, chroniący kratery po meteorytach.

3. PARKI KRAJOBRAZOWE - obszary chronione powołane ze względu na ich wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe. W celu ich popularyzacji upowszechniania w warunkach zrównoważonego rodzaju.

4. OBSZARY CHRONIONEGO KRAJOBRAZU - tworzone są w celu powiązania mniejszych jednostek w system obszarów chronionych. Ze względu na zróżnicowanie ekosystemy wykorzystywane na potrzeby turystyki i wypoczynki oraz będące w nich korytarze ekologiczne.

5. OBSZARY NATURA 2000 - obejmują obszary dla trwałej i skutecznej ochrony gatunków lub siedlisk zagrożonych wyginięciem. Obszary te wyznacza się na mocy derektywy ptasiej i derektywy siedliskowej.

6. OCHRONA GATUNKOWA ROŚLIN I ZWIERZĄT - ma na celu ochronę roślin i zwierząt, gatunków rzadkich i endemicznych oraz siedlisk ich występowania. Ochrona ta zakazuje:
 - pozyskiwania, niszczenia, przetwarzania, zbywania i nabywania gatunków chronionych roślin
 - zabijania, chwytania, przetrzymywania, płoszenia, posiadania zwierząt chronionych

7. POMNIK PRZYRODY - to twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej mogą być:
- stare drzewa i krzewy
- źródła
- wodospady
- skałki
-głazy narzutowe

8. STANOWISKO DOKUMENTACYJNE - obszary chronione, na których znajdują się ważne pod względem naukowym i dydaktycznym miejsca występowania skamieniałości, tworów mineralnych, formacji geologicznych.

9. UŻYTEK EKOLOGICZNY - obszary chronione wyznaczane przez wojewodę lub rade gminy, w których obrębie znajdują się pozostałości ekosystemów, mające istotne znaczenie dla zachowania zasobów genowych i typów środowisk, np.
- naturalne zbiorniki wodne
-oczka wodne
-kępy drzew i krzewów
-bagna, torfowiska

10. ZESPÓŁ PRZYRODNICZO-KRAJOBRAZOWY  - obszary wyznaczane przez wojewodę lub radę gminy, które są cennymi fragmentami krajobrazu naturalnego i kulturowego chronionymi w celu zachowania jego wartość estetycznych.


OCHRONA ŚRODOWISKA KULTUROWEGO

1. Podstawowym aktem prawnym w zakresie ochrony środowiska kulturowego jest ustawa o ochronie dóbr kultury w 1969r.

2. Dobrem kultury jest: każdy przedmiot ruchomy lub nieruchomy, dawny lub współczesny, mający znaczenie dla dziedzictwa lub rozwoju kulturalnego ze względu na jego wartość historyczną, naukową lub artystyczną.

3.Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami określa zabytek jako: "nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka ewentualnie związane z jego działalnością, stanowiące świadectwo minionej epoki, zdarzenia, a ich zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na ich wartość historyczną, artystyczną lub naukową.

4. Formy ochrony zabytków
a) wpis do rejestru zabytków - prowadzonego przez wojewódzkiego konserwatorów zabytków
b) uznanie za pomnik historii - następuje w przypadku nieruchomości o szczególnej wartości kulturowej i narodowej
c) utworzenie parku kulturowego odbywa się w celu ochrony krajobrazu kulturowego i zachowania terenów wyróżniających się krajobrazowo z zabytkami, miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej.

OCHRONA ŚWIATOWEGO DZIEDZICTWA KULTUROWEGO I PRZYRODNICZEGO

1. Międzynarodowa konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego powstała na Konferencji ONZ - dla wychowania, nauki i kultury UNESCO w Paryżu w 1972 roku.

2. Aby obiekty dóbr kultury, mogły znaleźć się na liście, muszą mieć wyjątkowy charakter i uniwersalną wartość. Mogą być to autentyczne dzieła.

Ocena wartości krajobrazu i jego przydatności do różnych celów.

Bioindykacja

Metoda oceny stanu środowiska, głównie poziomu zanieczyszczeń, na podstawie badania reakcji wskaźnikowych organizmów żywych (bioindykatorów).

Bioindykator = Gatunek o wąskim zakresie tolerancji względem niewielkiej liczby czynników. Charakteryzuje się ściśle określonym występowaniem, szerokim zasięgiem geograficznym, dużą liczebnością w środowisku, długim cyklem życiowym, łatwością oznaczania. Takie organizmy to np. małże, porosty.

Bioindykacja jest metodą tanią, ale wymaga umiejętności rozpoznawania organizmów żywych. Stosuje się ją do oceny zanieczyszczenia wód, powietrza, gleby.

Fitoindykacja gatunkowa i fitocenotyczna

Metoda badania aktualnego stanu środowiska na podstawie obecności roślin (wskaźników) o bardzo wąskim zakresie tolerancji w stosunku do wymagań ekologiczno-siedliskowych

Opis i rozpoznanie środowiska wykonuje się za pomocą Zdjęcia fitosocjologicznego, które powinno:

-być wykonane we właściwym czasie maj - październik

-obejmować reprezentatywną powierzchnię

lasy - 500-2500m2

łąki - 10-25m2

pastwiska - 5-10m2

zbiorowiska mchów i porostów - 1-4m2

-zawierać opis: miejsce, data, nachylenie terenu, ekspozycja, warunki glebowe, struktura

pionowa i pozioma roślinności

-określać stosunki ilościowe i jakościowe występujących gatunków roślin

Opis każdego gatunku występującego na obszarze objętym zdjęciem pod względem:

-ilościowym

skala Brauna-Blanqueta (7 stopni)

5 – pokrycie>75% przy dowolnej ilości osobników,

4 – pokrycie 50-75% przy dowolnej ilości osobników,

3 – pokrycie 25-50% przy dowolnej ilości osobników,

2 – pokrycie 2-25% przy dużej ilości osobników,

1 – pokrycie do 5% przy dużej ilości osobników, tj. od 5-50 okazów,

+ - pokrycie nieznaczne i mała liczba osobników, tj. 2-5 okazów,

r – pokrycie znikome przy bardzo małej liczbie osobników, tj. 1 okaz

- charakteru wzrostu – oznaczenie „towarzyskości”

skala Brauna-Blanqueta (5 stopni)

1- gatunki rosnące pojedynczo,

2 - gatunki rosnące w grupach lub kępach,

3 - gatunki rosnące w kępach, tworzące małe płaty lub poduszkowate skupienia,

4 - gatunki rosnące na większych powierzchniach, tworzące kobierce lub małe kolonie,

5 - gatunki rosnące łanowo, w wielkich skupieniach

Ustalenie rodzaju zbiorowiska roślinnego na postawie informacji zestawionych w tabelarycznym formularzu oraz pomocniczych kluczy.

Ustalenie cech środowiska

Ekologiczne liczby wskaźnikowe roślin – wg Zarzyckiego

-wilgotność (W)

1- podłoże bardzo suche,

2- podłoże suche,

3- podłoże świeże,

4- podłoże wilgotne,

5- podłoże mokre

-kwasowość gleby (R)

1- bardzo silnie kwaśna o pH<3.5,

2- silnie kwaśna o pH 3.5-4.5,

3- kwaśna o pH 4.5-5.5,

4- umiarkowanie kwaśna o pH 5.5-6.5,

5- obojętne i zasadowe o pH>6.6

-zawartość materii organicznej (H)

1- brak humusu w podłożu,

2- podłoże ubogie w humus,

3- gleby mineralno-próchniczne,

4- gleby torfiaste,

5- gleby organogeniczne.

Określenie danej cechy siedliska

na podstawie średniej arytmetycznej dla danego wskaźnika , którą obliczono

z wykazu gatunków oraz liczb ekologicznych.

Znając typ zbiorowiska roślinnego możemy wnioskować o właściwościach

siedliska np. typ gleby, żyzność, zasobność, stosunki wodne, kwasowość.

Tworzenie mapy roślinności, mającej związki z siedliskiem

Zbiorowiska roślinne mogą tworzyć charakterystyczne układy przestrzenne

(fitokompleks krajobrazowy).

Metoda ta odnosi się do dużych obszarów –regionów.

Szata roślinna jest wskaźnikiem zmian dokonywanych przez człowieka w środowisku, które ujawniają się również w składzie gatunkowym zbiorowisk.

Wpływ rekreacji na niszczenie roślin

Rodzaje zniszczeń:

-mechaniczne niszczenie roślin i ściółki

-ugniatanie gleby,

-zaśmiecanie,

-zanieczyszczenie terenu ściekami

Wielkość zniszczeń zależy od form rekreacji:

-zbieractwo i biwakowanie,

-plażowanie, gry sportowe,

-turystyka,

oraz ilości osób.

Szata roślinna jest ważnym wskaźnikiem zmian dokonywanych przez człowieka w środowisku, które ujawniają się między innymi w składzie gatunkowym zbiorowisk roślinnych. Zjawisko to nazywane jest antropizacją, a całkowite przeobrażenia szaty roślinnej na danym terenie wywołane przez człowieka - synantropizacją. W zależności od stopnia ingerencji człowieka w zbiorowisko roślinne, wyróżniamy następujące ich rodzaje:

*pierwotne - niepozostające pod żadnym wpływem człowieka, występują w nich tylko gatunki miejscowe, przykładem są murawy wysokogórskie

*naturalne -pozostające pod negatywnym wpływem człowieka, przy czym wpływ ten nie różni się znacznie od występujących naturalnie czynników, takich jak pożary czy wiatrołomy; przykładem są torfowiska

*antropogeniczne - powstające w wyniku działań człowieka, występują w nich zarówno gatunki miejscowe, jak i obce, wśród zbiorowisk tych można dodatkowo wyróżnić

-półnaturalne - powstające w wyniku zamierzonej i przemyślanej działalności człowieka, a warunkiem ich istnienia są stałe zabiegi z jego strony, jak np.koszenie czy wypas w przypadku łąk i pastwisk

-synantropijne - powstające w miejscach uprzednio pozbawionych roślinności przez człowieka, występują tu głównie gatunki obce, a tylko częściowo miejscowe.

Zapobieganie szkodliwemu wpływowi rekreacji na środowiska:

-określenie chłonności terenu (dopuszczalna ilość użytkowników, nie powodujących przekształceń środowiska)

Murawy dywanowe: 60-160 osób/ha/tydzień

Łęgi wierzbowo- topolowe: 1-15 osób/ha/tydzień

Grądy: 20-40 osób/ha/tydzień

Wskaźnik ten należy brać pod uwagę przy projektowaniu form wypoczynku

Waloryzacja przyrodnicza

Metoda oceny wartości krajobrazu pod względem przyrodniczym. Polega na przeanalizowaniu wartości poszczególnych obszarów na podstawie przyjętych kryteriów (rzadkość występowania, wartości historyczne, estetyczne) i przypisaniu im określonych wartości oraz określeniu najlepszego sposobu użytkowania.

Wyniki analizy przedstawia się na mapie przedstawiającej obszary o różnych walorach przyrodniczych:

-najwyższych (rezerwaty),

-wysokich (obszar chronionego krajobrazu),

-cennych przyrodniczo,

-małych (zdegradowane).

Metoda jednostek architektoniczno-krajobrazowych

polega na podziale obszaru na jednostki możliwie jednolite pod względem krajobrazowym, które porównuje się i ocenia. W wyniku analizy powstaje mapa zasobów krajobrazowych danego obszaru.

Etapy opracowania:

1. Wyznaczenie jednostek architektoniczno-krajobrazowych

-rzeźba terenu

-pokrycie

-dodatkowe kryteria- lokalne, specyficzne właściwości terenu

2. Waloryzacja wyodrębnionych jednostek

Oceny przydatności terenu: pozytywna (+), negatywna (-), bez wyraźnej oceny (0),

sprzeczności (+-)

Ocena trójdzielna (szczegółowa, dodatkowa, zbiorcza) w tabeli i na mapie

3. Określenie stref (obszary o podobnych walorach):

I. Strefa rezerwatowa

II. Strefa parkowo-krajobrazowa

III. Strefa krajobrazu chronionego

IV. Strefa krajobrazu przekształcanego

R. Strefa rekultywacyjna

4. Wskazania do opracowań szczegółowych-projekt planistyczny:

Zależnie od wartości (przyrodniczych i kulturowych) podejmuje się różne działania ochrona, rewaloryzacja, rewitalizacja, rekultywacja

Typologia krajobrazu

W zależności od przyjętego kryterium podziału można wyróżnić wiele typów i rodzajów krajobrazu.
I. Ukształtowanie powierzchni
- krajobraz nizinny
-krajobraz pofalowany
-krajobraz pagórkowaty
-krajobraz górski


Krajobraz nizinny
\

II. Pokrycie terenu
- krajobraz pustynny
- krajobraz stepowy
- krajobraz rolniczy


Krajobraz rolniczy

III. Stopień ingerencji człowieka
-krajobraz pierwotny czyli nietknięty przez człowieka. Praktycznie nie istnieją już takie tereny, w których działalność człowieka byłaby niewidoczna. Objęte są szczególną ochroną w postaci ścisłych rezerwatów, na terenach rozległych kompleksów - parków narodowych.



- krajobraz naturalny - tereny, które jedynie nieznacznie zostały zmienione przez człowieka. Jest jakby pierwszy etap przekształcania krajobrazu, w którym poczynione zmiany są niewielkie, a obecność człowieka słabo zauważalna. Krajobraz z niewielką zabudową charakterystyczny dla gospodarki związanej ze zbieractwem, łowiectwem, pasterstwem, rolnictwem (są bezkolizyjne w krajobrazie). Np. tereny górskie, gdzie wypasane są owce, bądź tereny zamieszkiwane przez prymitywne plemiona, żyjące ze zbieractwa i łowiectwa (Afryka, Australia)



- krajobraz kulturowy - utworzony przez człowieka.Zaznaczają w nim swój udział wszystkie zmiany cywilizacyjne i kulturowe, jakie przeszedł człowiek na Ziemi, począwszy od cywilizacji pierwotnych i rolniczych, a na współczesności kończąc. Jest to krajobraz tak bardzo zmieniony przez człowieka, że jego dalszy istnienie uwarunkowane jest stałymi zabiegami w celu jego podtrzymywania lub naprawy zaistniałych, niekorzystnych zmian w środowisku.
Krajobraz kulturowy może być:
* harmonijny - gdy działalność człowieka miała charakter przemyślany i celowy, a przemiany wprowadzone w środowisku nie doprowadziły do niekorzystnych zmian, naruszających równowagę biologiczną.Przykładem mogą być krajobrazy ogrodowy czy historyczny, niosące wartości kulturowe, naukowe, dydaktyczne i estetyczne związane z epoką, w której powstały.



*dysharmonijny - nazywamy też zdegradowanym, ze względu na wiele niekorzystnych zmian poczynionych przez człowieka, przekształcających środowisko w złym kierunku, prowadzących do utraty jego wartości biologicznej. Przykładami mogą być tereny przemysłowe czy też wysypiska śmieci.

Krajobraz jako wynik działalności człowieka.

Rozpoczynając przygodę z architekturą krajobrazu, nieuchronne jest zapoznanie się z pojęciem "krajobraz". Każdy z nas powie najprościej jak tylko potrafi "Krajobraz to wszystko to, co nas otacza". A jesteście w stanie opisać bardziej szczegółowo to pojęcie? Krajobraz składa się z bardzo wielu elementów. Możemy go rozpatrywać w różnych aspektach.

Problematyka zmian zachodzących w otaczającym nas krajobrazie stała się przedmiotem licznych badań naukowych: przyrodniczych, geograficznych, ekonomicznych, filozoficznych i historycznych, i to przede wszystkim z chwilą pojawienia się pierwszych istotnych zagrożeń dla życia człowieka. Powstały one na skutek zachwiania równowagi biologicznej. A wszystko za sprawą szybkiego rozwoju przemysłu, rozwoju cywilizacji.Zaczęły ginąć cenne gatunki roślin i zwierząt. Nastąpiło pogorszenia warunków środowiska: zanieczyszczenie powietrza, wód, gleby.

Początkowo wyrazem dbałości o środowisko stał się ruch ochrony przyrody. Zaczęły powstawać pierwsze parki narodowe, ochroną obejmowano kolejne gatunki roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Z czasem problematyka ta rozszerzyła się na wiele innych działań, tj. rewaloryzacja, rekultywacja, rewitalizacja i kształtowanie środowiska. 

Człowiek wpływa na krajobraz w sposób świadomy lub nieświadomy. Powoduje zmiany, które mogą mieć charakter celowy i przemyślany, co będzie gwarancją pozytywnych zmian.

Wszyscy, którzy podejmują działania w krajobrazie, powinni mieć świadomość konsekwencji, które mogą mieć katastrofalny wpływ na środowisko w przyszłości. 

Znacie jakieś przykłady takich roślin?? :) Podpowiem Wam, że taką rośliną jest hiacynt wodny, którego zaczęto rozwozić po całym kontynencie. Szybko się rozmnaża. Rośliny w dużym zwarciu, powodowały zmniejszenie dopływu światła co wpłynęło na obniżenie zawartości tlenu w zbiornikach. Zarastał jeziora, rzeki, rowy , co utrudniało żeglugę. Walka z tą rośliną okazała się bardzo trudna.

Każde działanie podejmowane w środowisku powinno być bardzo szczegółowo przemyślane! Istotą jest znajomość problematyki krajobrazu i jego zależności od człowieka.

Krajobraz jest wynikiem powiązania różnorodnych czynników mających wpływ na jego kształt. Możemy wyróżnić dwie podstawowe grupy czynników, z których pierwsza decyduje o ukształtowaniu powierzchni, druga o pokryciu terenu, czyli o tym wszystkim, co znajduje się na danej powierzchni. Mogą mieć charakter naturalny i kulturowy. 

W zależności od różnego stopnia udziału czynników, można wyróżnić krajobraz: naturalny, kulturowy, miejski, wiejski, historyczny, przemysłowy, rolniczy itp.

Krajobraz rolniczy


Krajobraz kulturowy

Powitanie

Witam wszystkich bardzo serdecznie. Interesuję się architekturą krajobrazu. Mam nadzieję, że pomożecie mi zaaklimatyzować się na blog-sferze, co jest dla mnie nowym doświadczeniem. Jestem 20-letnią dziewczyną (tegoroczną maturzystką), która wiąże swoją przyszłość z zakładaniem ogrodów. Ale czy to się uda? Mam nadzieję, że ten blog pomoże mi spełnić marzenia.

Jako, że jestem przed egzaminem notatki będą głównie czysto teoretyczne. Chcę w ten sposób poszerzać swoją wiedzę. Zacznę od historii ogrodów, kończąc na technologiach zakładań różnych obiektów. Postaram się umieszczać również ciekawostki, projekty ogrodów (niekoniecznie moich,niestety nie ma ich za wiele), przeróżne zdjęcia i podsuwać wam pomysły! Pozdrawiam :)


Czy rozpoznaje ktoś z Was roślinki zamieszczone na zdjęciu? :)